Schaken is een spel van alle tijden en voor alle leeftijden. Uit de rijke schaakgeschiedenis komen veel prachtige partijen schaak, leuk om na te spelen, maar altijd interessant om van te leren! Deze week over:
Computers schaken – Belle 1982 – Deep thought 1988 – Genius 1994
1982. In LD van 13-3-1982 stond een interessant artikel van Ruud Dobbelaar over kunstmatige intelligentie. De Delftse studievereniging Christiaan Huygens organiseerde een symposium hierover op 5-3-1982, ter gelegenheid van haar vijfde lustrum. Ter omlijsting daarvan diende het schaaktreffen tussen Donner en Belle, een computerschaakprogramma in New Jersey. Via de telefoon werden de zetten doorgegeven. Het publiek, vooral automatiseringsexperts, was duidelijk op de hand van Belle. Niet dat dit hielp, want Donner kreeg al snel de betere positie, maar hij schoot op de 19e zet een fikse bok. Belle verzuimde echter daarvan te profiteren, waarna Donner Belle geleidelijk aan overmeesterde. Toch leek het tactisch tegenspel van Belle niet ongevaarlijk, maar Donner maakte geen fouten meer. Na 56 zetten werd het duel gestaakt omdat Belle geheel verloren stond. Donner ontkende na afloop hardnekkig dat de partij hem enige moeite had gekost. “Dit was verschrikkelijk slecht, mijn nichtje van 4 speelt al beter. Toen Belle niet van mijn fout profiteerde, wist ik dat de computer er echt niets van snapt”. Aan de zege van Donner in 1982 viel niet te tornen, maar hoe snel zullen de ontwikkelingen van de kunstmatige intelligentie gaan, was uiteraard toen de vraag?
Het schaken is een gebruikelijk proefkonijn voor de intellectuele vermogens van de machine. In het schaken zitten logica en creativiteit verscholen. Zodra de computer van de mens gaat winnen, zou niet alleen de superioriteit van de schaakgrootmeester worden aangetast, maar van het hele menselijke denken. De computer wint in 1982 al van de wereldkampioenen backgammon en checkers, gaat dat vervolgens ook zo met de wereldkampioen schaken? Volgens schaakexpert tevens computer-expert Jaap van den Herik kan de computer al tactische stellingen (met materiaalwinst binnen enkele zetten) beter doorrekenen dan schakers. Maar in strategisch opzicht (positiespel) bakt de computer er nog weinig van.
We komen op het vlak van de kunstmatige intelligentie als menselijke denkprocessen te programmeren zouden zijn. Met betrekking tot schaken is de eerste stap gezet, maar het levert nog geen goede resultaten op. Voor de topschaker is patroonherkenning van wezenlijk belang. Grootmeesters denken niet sneller of dieper, maar zij zijn superieur in het herkennen van patronen. Een gewone schaker is nog bezig met het bekijken van allerlei irrelevante zetten, terwijl de grootmeester de juiste zet allang aan het bezien is. En Bella is op de goede weg. Zo’n programma is onverslijtbaar en kan alleen maar beter worden. Hoe snel zoiets kan gaan: zie hierna!
| Na Lc4 | Na Kf6? (Fritz: Kf5-f4) |
|
|
 |
1988. Deep thought – I. Ivanov (2510) 1-0. Open Kampioenschap VS 1988. En in 1988 wint de computer van een meester. De computers zijn dan nog niet op grootmeesterniveau, maar ook die horde gaat snel worden genomen. Tab8 of?; Txf7!! Txb7; Tf4+ en 1-0 want na Kh8 komt Th4#.
1994. Genius – Predrag Nikolic 1-0. Grand Prix Rapidtoernooi Londen 1994. Dat is een knock-out toernooi over 4 ronden. Garry Kasparov heeft lange tijd steeds gewonnen van de computer, maar hij wordt in de eerste ronde met 1,5-0,5 uitgeschakeld door Genius. Genius wint ook de tweede ronde van Nikolic met 2-0, maar hij verliest in de derde ronde van Anand met 2-0. De finale tussen Anand en Vassily Ivanchuk eindigt in 2,5-2,5. Na Kf6? Wint Genius door Pe4+ Ke7; Pd6! b3 of?; Pxf7 en 1-0. De computer is op het hoogste grootmeesterniveau aanbeland!
Bram Doeves (
Bekijk hier alle schaakcolumns: www.zoetermeeractief.nl/sport/schaakrubriek
