Schaken is een spel van alle tijden en voor alle leeftijden. Uit de rijke schaakgeschiedenis komen veel prachtige partijen schaak, leuk om na te spelen, maar altijd interessant om van te leren! Deze week:
Hoe de Hongaarse Adelaar “das Tempo” vond
De Nederlandse schaakgeschiedenis is nog niet zo oud. “Voor 1880 was er eigenlijk niets”, merkte Gerard Oskam op, hij was schaker en schaakpublicist en had een advocatenpraktijk in Rotterdam. En inderdaad, in Fritz-12 zit een “eeuwenoude” database, en het eerste Nederlandse internationale toernooi van betekenis is dat van Gouda 1884, dat gewonnen werd door Christiaan Messemaker met 8 uit 10, ruim vóór de wellicht nog bekendere Nederlander Dirk van Foreest met 4 uit 10. Christiaan richtte op zijn verjaardag in 1847 de schaakclub op die als eerbetoon aan hem in 1886 zijn naam kreeg en inmiddels heet deze Goudse schaakclub “Messemaker 1847”. Een “collega” van Gerard Oskam was Willem Schelfhout, schaker en 40 jaar schaakjournalist van De Telegraaf. In 1919 speelde deze Willem tegen de grote Richard Réti een partij in een teammatch. De partij werd in tamelijk onduidelijke stand afgebroken en Gerard Oskam en Richard Réti liepen samen naar de praktijk van Gerard. Réti was ongenietbaar. Met een pion minder tegen Schelfhout remise maken, dat zinde hem helemaal niet. “Bij gelijke lopers hoor ik te winnen van Schelfhout, ook als ik een pion minder heb”, foeterde hij in het Duits tegen Oskam, die hem nog probeerde te troosten met “je hebt eigenlijk maar een halve pion minder”, maar dat hielp niets. Ze wandelden de Kruisstraat af, en bij de Kerk riep Réti: “ich hab es gefunden, ich gewinne die Partie, ich hab das Tempo”. Want Réti had eigenlijk helemaal geen schaakbord nodig. In 1925 zou hij het wereldrecord blindsimultaan op 29 partijen brengen (+21=6-2). En bij de Mauritsweg begon Réti de theorie van de driehoek uit te leggen, met als punten het Tramhuisje bij de Binnenweg, de tramrails en nog iets vaags. Daar vond Réti “das Tempo”. Die nul, die gun ik Schelfhout wel, dacht Oskam nog. Thuis gekomen zei Réti vriendelijk: “je begrijpt ook niets van het eindspel, het is glad remise”. Réti sliep pal boven Gerard, en de volgende morgen om 7 uur werd Gerard gewekt door getik tegen zijn raam. Het bleek geen kraai, maar de Hongaarse Adelaar zelf, die uit zijn raam een stukje potlood aan een touwtje had neergelaten, en daaraan zat een briefje: Lieber Herr Oskam, Ich wünsche Ihnen guten Morgen, ich teile Ihnen mit dass ich mein Endspiel gewinne, Ihr Réti. Een fotokopie van deze krabbels, met verhaal, ze staan in het Tijdschrift van 1930 (het toenmalige Bondsblad) als één van de weinige journalistieke stukjes, want het Bondsblad van toen bevatte bijna uitsluitend techniek. Fritz-12 kon dat eindspel niet oplossen, misschien was het dus eigenlijk toch wel remise, de vele varianten zijn journalistiek niet te verantwoorden, dus hier volgt het in cijfers en letters alleen voor de eindspelfanaten, en de grote vraag is dus, zit er voor zwart aan zet een winnend tempo in het eindspel?
Zwart: Réti: Kg6, pionnen f5, d5, c4, a2 en Lc1;
Wit: Schelfhout: Kg3, pionnen h4, g5, c2, c3, d4 en La1.
| Na Pd4 | Na cxb3 |
 |
 |
Christiaan Messemaker – Willem Siebenhaar 1-0, Gouda 1884. Messemaker won dit toernooi met 8 zeges en 2 nederlagen, geheel in de stijl van die tijd, en hier volgt tegen hekkensluiter Siebenhaar een elegante slotcombinatie: Lh5+ Kd7; Pxd4 Df8 (Dg8 iets beter); Lg4+ Kc7; Pe6+ en 1-0.
Rudolf Spielman – Richard Réti 0-1, Gothenburg 1920. Richard Réti won dit toernooi met 9,5/13, voor Akiba Rubinstein met 9,0 en Efim Bogoljubow met 8,0. Hij won dit toernooi door kleine voordeeltjes goed uit te bouwen. Tegen Spielman vergroot hij als volgt zijn pionvoorsprong met nog een pion: Pc5; Pc4 Pxb3; Tb1 Lxa4; Pxd6 Te6 en na nog 20 zetten 0-1.
Door: Bram Doeves, SV Botwinnik, 
Bekijk hier alle schaakcolumns: www.zoetermeeractief.nl/sport/schaakrubriek
