Schaak: mat! Schaken in de Leidse regio 1920-1929

Schaken is een spel van alle tijden en voor alle leeftijden. Uit de rijke schaakgeschiedenis komen veel prachtige partijen schaak, leuk om na te spelen, maar altijd interessant om van te leren! Deze week over:

Schaken in de Leidse regio 1920-1929

Aantal leden, clubs nam relatief flink toe in de periode 1920-1929

Uit de tabel blijkt het nog eens, het schaken kende een trage ontwikkeling tot ca 1920, maar daarna ging er enige groeiversnelling komen. Een greep: in 1920 werd het Leiderdorper Schaakgenootschap opgericht, met direct al 15 leden; in 1924 en 1925 worden er schaakclubs opgericht in Sassenheim en in Hoofddorp.

De Leydse Courant (LC) was een rooms-katholieke krant, van 1720 tot in 1890.

De Leids(ch)e Courant (LC) was een opvolgende rooms-katholieke krant, van 1909 tot in 1992.

Het Leidsch Dagblad (LD) is een algemene krant, van 1860 tot fusie in 2005, maar bestaat nog steeds in naam.

De Nieuwe Leidsche Courant (NLC) is een protestantse krant, van 1920 tot in 1975, werd toen opgenomen in Trouw.

De zoekterm schaken heeft vooral betrekking op het schaaknieuws in (vaak) alle kranten.

De zoekterm schaak heeft betrekking op schaaknieuws (schaakbond, schaakclub, schaakvereniging, schaaktoernooi) in alle kranten, maar ook op het schaakspel (schaak, schaakrubriek) in één van de kranten en er zit in de term meer vervuiling dan in “schaken”.

Vooral de LC heeft altijd wel aparte nieuwtjes gehad over het “rooms-katholieke schaken”.

Tijdschrift NSB, 1893 was eerste jaargang, de 340 bondsleden zijn van 1893; de overige aantallen zijn van eind periode.

Bij de clubs schaakten ook niet-bondsleden in alleen de Onderlinge, deze aantallen zijn ruwe schattingen.

Het aantal clubs in de Leidse regio bleef toch nog erg beperkt. In de jaarvergadering 1929 van de Schaakbond Leiden EO werd besloten om weer een achttallencompetitie te houden voor de aangesloten leden, buiten de NSB om. Dat waren teams van slechts vijf clubs: LSG, Philidor, Leiderdorp, Voorschoten en Wassenaar.

De “Leidse schaakclubs” in de NSB-competitie. Ook hierin speelden de Leidse clubs geen rol van grote betekenis, de Rotterdamse en Haagse schaakclubs gaven de toon aan. De hoogst spelende Leidse club was LSG dat in 1929 derde werd in de 2e klasse NSB/ZH, waaruit Voorschoten degradeerde. De overige “Leidse clubs” zaten in de 3e klasse NSB/ZH en dat waren LSG2, Philidor en Boskoop. Het “aristocratische” Palamedes kon door krimp eind jaren 20 al geen team meer samenstellen en blijkt in de jaren 30 geruisloos verdwenen. In 1925 blijkt LSG ook nog steeds ballotage toe te passen, ook al zijn veel leden hiertegen.

Het persoonlijk kampioenschap voor Leiden EO was een relatief groot succes, in 1922 deden er al 50 spelers mee, en in 1929 duurde het PK bijna een half jaar door grote deelname en ook door een zeer onregelmatig verlopende roostercompetitie. De Leidse kampioen in 1929 was mr C. Goudsmit.

Andere bonden: In Leiden werden plannen gesmeed voor het oprichten van een RK-schaakbond en die kwam er ook, met een eigen competitie. En in 1924 wordt de RK OGIS in Leiden opgericht. Ook de studenten hebben een eigen Studentenbond en competitie, en de eindstand in 1925 is: Lasker Utrecht, DSSC Delft, Morphy Leiden en Philidor Amsterdam.

Informatie over de onderlinge competities. Er komen uitslagen van onderling gespeelde partijen bij LSG en Philidor en zelfs partijen met volledige notatie in de kranten! In 1929 is dit soort aandacht voor schaken in hoofdzaak verlegd naar het PK Leiden 1929, met korte verslagjes van de belangrijkste partijen en met ook een aantal partijen met volledige notatie. Er wordt gespeeld om de “Zilveren Koning van het Leidsch Dagblad” en dat is tekenend voor de grote aandacht van de lokale kranten voor het schaken in deze tijd.

Na Txa5?	Na Ke4

Mr. C. Goudsmit – dr. C. Hins 0-1, PK Leiden EO 1929. Dr. Hins kon enige weken wegens “uitstedigheid” niet meedoen, maar hij haalde de niet-gespeelde partijen razendsnel in, won van de nrs 1 en 2, en eindigde als derde in dit PK. Veel schakers van die tijd hadden een academische titel, misschien voedde dit gedachten over schaken als spel voor intellectuelen inclusief een drempel voor het “gewone volk”, dat dan toch maar naar de damclub ging, want bij alle propaganda in de kranten, ging het aantal schakers tergend langzaam omhoog. Beide partijen heb ik niet uit een rubriek gehaald, maar behoorden “gewoon” tot het “schaaknieuws”! En Hins won nu door: d2!!; Te2? Dc1!; Ta1 Dxa1; Dxa1 d1(D)+ en 0-1.

G. Bosscha – dr. C. Hins 0-1, PK Leiden EO 1929. Bosscha forceerde met dameruil de remise, dacht hij, maar Hins vond enkele krachtzetten waarmee hij nog won: Dxe5+; Kxe5 g5!; Kd5 f6!; Kc6 en nu wel f5!; Kxb6 c4!!; bxc4 of? fxg4 en nu geeft het bereiken van g1(D)+ direct schaak (want de zwarte c-pion staat niet meer in de weg) en komt wit niet meer aan het halen van een dame toe! en na nog enige zetten 0-1. 

Door: Bram Doeves, SV Botwinnik

Bekijk hier alle schaakcolumns: www.zoetermeeractief.nl/sport/schaakrubriek