U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek ‘Straat in Beeld’, hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week over de Hugo de Grootlaan in Oosterheem.
De Hugo de Grootlaan is een laan in de wijk Oosterheem. Het verbindt de Schansbaan en de Willem Dreeslaan aan elkaar en heeft als zijstraten de Zegwaartseweg, de Benthuizenstraat, de Hekendorpstraat, de Heicopstraat en de Ammerstolstraat.
 |
 |
Hugo de Groot was een Nederlandse rechtsgeleerde en schrijver die op 10 april 1583 is geboren in Delft. Al op zijn achtste schreef Hugo al gedichten in het Latijn, vertaalde hij Latijnse en Griekse boeken en op zijn elfde begon hij aan de studie in de Humaniora (geesteswetenschappen) aan de universiteit in Leiden. In 1598 maakte hij onderdeel uit van een officiële delegatiereis naar Frankrijk onder leiding van Johan van Oldenbarneveldt en in Orleans promoveerde hij in het ‘gewone’ wereldlijk en het kerkelijk recht.
Door de hedendaagse rechtsgeschiedkundigen wordt hij beschouwt al de grootste jurist ooit. In 1603 werd in de Indische wateren door admiraal Jacob van Heemskerk het Portugese vrachtschip de ‘Santa Catharina’ gekaapt. Dit leverde de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de VOC, een buit op van drie miljoen gulden. Korte tijd later werd Hugo de Groot door de VOC benaderd met het verzoek om een rechtvaardiging van de kaping te formuleren. Hij aanvaardde deze opdracht en in 1609 voltooide hij in Delft zijn werk ‘Mare Liberum’, de vrije zee. Hierin verdedigde hij het principe dat de zee ‘van iedereen’ is, afgezien van de territoriale wateren langs de kusten. Die wateren zijn in bezit van het land waar de kusten toe behoren. Hiermee legde Hugo de Groot de grondslag voor de moderne natuur- en volkenrecht.
Van 1599 tot 1607 runde Hugo in Den Haag een advocatenpraktijk en in 1607 werd hij op voorspraak van Johan van Oldenbarneveldt aangesteld als advocaat-fiscaal. Dat betekent dat hij bij het Hof van Holland en de Hoge Raad het Openbaar Ministerie vertegenwoordigde, het best vergelijkbaar met de huidige officier van justitie. In 1613 werd Hugo aangesteld tot pensionaris van Rotterdam, een soort gemeentesecretaris of stadsjurist.
In zijn vrije tijd schreef Hugo samen met zijn vriend Daniël Heinsius tragedies, in 1601 Adamus Exul. In 1608 volgde het stuk Christus Patiens (het lijden van Christus), in 1630 een Latijnse versie van De Phoenissische vrouwen en in 1635 Sophompaneas (door Vondel vertaald als Jozef in ’t hof).
De Gomaristen en Arminianen
Kort na 1600 was er aan de, in 1575 opgerichte, Leidse universiteit een hevige theoretische discussie ontstaan tussen twee Calvinistische hoogleraren, Fransciscus Gomarus en Jacobus Arminius over de goddelijke uitverkiezing of predestinatie. Heeft de levenswandel van de mens invloed op of men in de hemel of in de hel terechtkomt? Niet volgens de orthodoxe ‘Gomaristen’. God heeft volgens hen alles van tevoren beslist. De meer rekkelijke (oftewel: inschikkelijke) ‘Arminianen’ vonden dat de mens daar ook zelf invloed kon hebben en laadden daarmee de verdenking op zich dat zij naar het katholicisme overhelden.
In 1610 pleitten de rekkelijke predikanten in een remonstrantie, een getuigschrift, bij de Staten van Holland voor een soepele en tolerante houding in dit geloofsconflict. De precieze dominees eisten in een contraremonstrantie een strenge handhaving van wat volgens hen de enige juiste leer was. De Staten van Holland onder leiding van Johan van Oldenbarneveldt en onder meer Hugo de Groot kozen voor of steunden de tolerante richting. Stadhouder Maurits was een lange tijd niet geïnteresseerd geweest in het conflict, maar besloot het uiteindelijk te gebruiken voor het versterken van zijn eigen machtspositie. Met groot vertoon bezocht stadhouder Maurits vervolgens een contra-remonstrantse dienst. Johan van Oldenbarneveldt probeerde nog steun te verwerven bij de vele remonstrantsgezinde stadsbesturen in Utrecht en Holland en hen het aannemen van milities (huursoldaten of huurlingen) toe te staan. Stadhouder Maurits vatte dit echt op als een blijk van wantrouwen en liet onder andere Johan van Oldenbarneveldt, Rombout Hogerbeets en Hugo de Groot opsluiten. Johan werd onthoofd op het Binnenhof en Rombout en Hugo werden schuldig bevonden aan hoogverraad. Zij werden veroordeeld ‘ter eeuwige gevangenisse’.
De boekenkist
Op 5 juni 1619 werd Hugo overgebracht naar de staatsgevangenis Slot Loevestein, later voegde zijn echtgenote Maria van Reigersberch zich vrijwillig bij hem. Dat hij tijdens zijn gevangenschap mocht blijven studeren bleek zijn redding. Hugo ontving geregeld een grote kist met boeken die soldaten bij een familie in Gorinchem ophaalden. In het begin werd deze kist, die vanuit het slot weer terug ging, goed gecontroleerd. Na verloop van tijd verslapten deze controles en dat bracht Maria op het idee om haar man via de boekenkist uit het slot te laten ontsnappen. Avonden achterelkaar werd er geoefend om twee uur lang zo geruisloos mogelijk in de kist te blijven liggen. Zo lang duurde de overtocht naar Gorinchem. Op 22 maart 1621 ontsnapte Hugo en reisde hij in metselaarskleding via België naar Frankrijk. In 1625 zou hij in Parijs het boek ’over het recht van oorlog en vrede’ voltooien. Met dit werk legde Hugo de basis voor het internationaal recht zoals we dat vandaag de dag kennen.
In 1631 keerde Hugo terug naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, opende een advocatenpraktijk in Amsterdam en hoopte op een gematigder klimaat na de door van stadhouder Maurits in 1625. Toen hij echter weigerde om een gratieverzoek in te dienen werd er een arrestatiebevel uitgevaardigd en besloot Hugo opnieuw in ballingschap te gaan, deze keer naar Parijs als gezant van Zweden. Tijdens een bezoek aan Zweden werd Hugo in 1644 door de Zweedse koningin Christina I ontslagen omdat hij weigerde Luthers te worden. Op de terugreis uit Zweden leed zijn schip op de Oostzee schipbreuk. Hugo wist de wal te bereiken, maar zou korte tijd later overlijden in het Duitse Rostock.
Tekst: Sacha van Vlaardingen
Bronnen:
Hugo de Groot (rechtsgeleerde) - Wikipedia
Hugo de Groot - Rechtsgeleerde en schrijver | Historiek
Hugo de Groot en Den Haag (xs4all.nl)
Foto's straat: Miroslav Buhac
Foto's Hugo de Groot en Slot Loevestein: Wikipedia
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
