De geschiedenis van Zoetermeer gaat duizend jaar terug in de tijd. In een reeks verhalen nemen wij u mee op reis door deze duizend jaar geschiedenis. Beginnende bij het ontstaan van het Zoetermeerse Meer en eindigend bij de bouw van Oosterheem. Deze keer: Het treinstation.
Op maandag 25 april 1870, om twee uur ’s middags, vertrekt er vanuit Gouda een versierde feesttrein in de richting van Den Haag. Voor de allereerste keer rijdt er een trein over de destijds gloednieuwe spoorlijn Gouda – Den Haag. De lijn is aangelegd door de Nederlandsche Rhijnspoorweg Maatschappij (NRS). Deze maatschappij is opgericht op 3 juli 1845 in Utrecht en hun eerste spoorlijn was de Rhijnspoorweg. Die lijn ging vanuit Amsterdam, via Utrecht, naar Arnhem.
Den Haag Staatsspoor
Uiteindelijk verzorgde de maatschappij het treinvervoer vanuit de havensteden Amsterdam en Rotterdam, via Utrecht en Arnhem, naar Duitsland. Halverwege de negentiende eeuw bestonden er serieuze plannen om ook van Scheveningen een havenstad te maken. Daarvoor was een spoorverbinding nodig en deze zou bij Gouda kunnen aansluiten op de bestaande verbinding tussen Rotterdam en Gouda.
Voor de aanleg van de lijn werd op 27 mei 1867 de concessie verleend. Uiteindelijk zou Scheveningen toch geen havenstad worden. Het eindstation van de nieuwe spoorlijn werd het Rhijnspoorstation in Den Haag. Dit station is later veel bekender geworden onder de naam Den Haag Staatsspoor. Het stationsgebouw heeft dienst gedaan tot 1973 toen het nieuwe Den Haag Centraal in gebruik werd genomen. Toen werd het oude Staatsspoor afgebroken. Alleen de straatnaam Rijnstraat herinnert nog aan de ontstaansgeschiedenis van de spoorlijn en het voormalige station.
Ondertussen reed op de vijfentwintigste april 1870 de feesttrein, over toen nog enkelspoor, richting het Rhijnspoorstation. Een jaar later zou de lijn tussen Zevenhuizen en Voorburg opgehoogd worden en verbreed naar dubbelspoor. In Den Haag was het Rhijnspoorstation op die feestelijke dag versierd met aan de perronkap kroonluchters met kaarsen. De festiviteiten vonden plaats in de Haagse dierentuin. Met een geïmproviseerde feesttent, een muziekkorps van grenadiers en jagers en tal van genodigden. Van aandeelhouders en directieleden van de spoorwegmaatschappij tot diplomaten.
Zoetermeer Zegwaart in 1870
Onderweg kwam men een aantal stationsgebouwen tegen die ontworpen waren door architect Aaldert Willem van Erkel waaronder het station Zoetermeer – Zegwaart. Het gebouw kreeg een vestibule (een entree- of receptieruimte) bevatten met een kaartjesbureau, een wachtkamer 1e, 2e en 3e klasse, een damessalon en een woning voor de stationsschef. En het nieuwe station van Zoetermeer en Zegwaart werd niet alleen voor personenvervoer gebruikt maar ook voor goederenvervoer. Dit eerste stationsgebouw heeft er gestaan tot 4 februari 1905. Toen werd het door brand verwoest.
De koekjesfabriek
Na de brand kwam er nieuwbouw bestaande uit een nieuw stationsgebouw, twee seinhuizen en een woning voor de stationschef. Allemaal gereed gekomen in 1907. De woning van de stationschef staat er nog steeds.
In de jaren twintig en dertig gingen één voor één de stations op het platteland dicht. En op 15 mei 1938 werd ook Zoetermeer – Zegwaart gesloten. Vanaf dat moment heeft het stationsgebouw dienst gedaan als koekjesfabriek “De Duif”. In het stationsgebouw werd een oven geplaatst en om af te koelen werden de koekjes, de zogeheten Wilhelmientjes, met bakplaten en al op de perrons gezet. Tegelijkertijd werd het station op 10 juni 1940 weer heropend omdat door de toenemende brandstoftekorten het busvervoer beperkt plaatsvond. Het station ging in 1944 weer dicht, in 1946 trok de koekjesfabriek uit het stationsgebouw en het gebouw werd in 1952 afgebroken.
De dakspanten van het stationsgebouw uit 1907 maken tegenwoordig onderdeel uit van de constructie van het cultuurpodium op het Nicolaasplein.
Zoetermeer Oost
Vanaf 20 mei 1951 tot en met 18 mei 1952 is het station korte tijd als experiment heropend. Toen bleek echter dat het niet rendabel was om een station open te houden bij het dorp. Dit veranderde in de jaren zestig. Zoetermeer werd een groeikern, daardoor nam het aantal forenzen snel toe en zou een nieuw station volgens de prognose van de Nederlandse Spoorwegen wel rendabel zijn.
Op 30 mei 1965 werd het nieuwe station Zoetermeer geopend. Vooruitlopend op de aanleg van de Zoetermeerstadslijn in 1977-1978 werd het een eenvoudig station met een perrongebouw ontworpen door architect ir. J. Bak. In 1973 werd in westelijke richting een nieuw station gebouwd. Op dat moment kreeg het nieuwe station de naam Zoetermeer en het eenvoudige station de naam Zoetermeer Oost. In 1984 verdween de laad- en losplaats en werd het een station dat zich enkel nog zou richten op personenvervoer.
Als u meer wilt weten over dit verhaal, kijk dan ook op sachavanvlaardingen.wordpress.com.
Tekst: Sacha van Vlaardingen
Foto: Stadsarchief Gemeente Zoetermeer, Historisch Genootschap Oud Soetermeer
