Schaken is een spel van alle tijden en voor alle leeftijden. Uit de rijke schaakgeschiedenis komen veel prachtige partijen schaak, leuk om na te spelen, maar altijd interessant om van te leren! Deze week over: Fenny Heemskerk (1917-2007), naar een interview in de Nieuwe Leidse Courant van 19-12-59
Fenny Heemskerk was bijna gedurende 25 jaar van 1937 – 1961 de Nederlandse vrouwenschaakkampioene, met twee onderbrekingen: in 1938 was haar voorgangster Catharina Roodzant nog eens kampioen en in 1960 was haar opvolgster Corry Vreeken al een keer kampioen. In 1959 behaalde ze twee opvallende toernooisuccessen, ze won de internationale damesgroep van het Hoogovenstoernooi met 7 uit 8, en ze won het vierde internationale Danlon-damesschaaktoernooi met 4 uit 5, vandaar misschien het grote interview over ruim een halve krantenpagina in de “zondagskrant” van de NLC dat op de voorpagina van de vrijdagkrant van 18-12-59 wordt aangekondigd: “morgen leest u waarom onze nationale schaakkampioene Fenny Heemskerk overweegt haar sport eraan te geven.”
Het interview ademt de sfeer uit van de jaren 50, toen de meeste vrouwen thuis zaten en hun mannen van een gezellige thuiskomst verzekerden, maar toch ook niet helemaal, want Fenny blijkt op de markt in Amersfoort te staan in een kraam met vitrage. Maar toevallig zit ze thuis om haar 39e verjaardag te vieren. Daar worden ook twee foto’s geschoten van Fenny, op de ene foto bewondert ze met een glimlach een gewonnen trofee en op de andere foto staat ze aan het aanrecht thee te zetten. Van haar vader, die ook net als Fenny in de handel zat, leerde ze schaken, en in 1935 ging ze de partijen van Euwe – Aljechin naspelen. In 1936 werd er een schaaktoernooi in haar geboortestad Amsterdam georganiseerd waaraan toen 36 vrouwen (!) deelnamen, ze werd tweede. En hierna overkwam haar wat de Eliza uit my fair lady overkwam. Eliza stond met bloemen op de markt met een vreselijk accent en geen manieren, maar Prof Higgens ontdekte haar talent voor een mooie toekomst. En Fenny werd lid van schaakclub “Max Euwe” en het was Max Euwe zelf die haar tijdens het toernooi ontdekte; hij zei tegen mijn vader: “uw dochter heeft een echte schaakknobbel”. Dat gaf haar veel zelfvertrouwen en al in 1937 werd ze schaakkampioene van Nederland! En dat gaf haar ook toegang tot internationale toernooien, zoals die in Moskou. Toen ze 19 jaar was trouwde ze, maar mede door toedoen van de schrale oorlogsjaren scheidde ze in 1945, en toen bleef ze achter met een dochtertje van 7 jaar, Fenny jr, en die had in 1959 “de huwbare leeftijd van 20 jaar bereikt”. En in 1959 bleek ze opnieuw verliefd en trouwplannen te hebben met een 40-jarige koopman in schuimrubber Jan van Uxem, en die meende, zoals zo vele mannen in de jaren 50 dingen op bazige toon tegen hun vrouwen meenden te kunnen zeggen, dat “het nu eindelijk wel eens welletjes is geweest.” Net als haar dochter, die zeker ook van schaaktalent was voorzien, maar steeds meer was gaan doen aan amateurtoneel, had Fenny een brede belangstelling, zoals voor muziek, korfballen, tennis en zwemmen, maar bij haar is alles toch min of meer uiteindelijk gaan draaien om het schaken. Ze heeft veel meegedaan aan de Hoogoven schaaktoernooien, aan andere internationale toernooien en ze hield simultaans bij personeelsverenigingen. Na haar overlijden in 2007, heeft Esther Hageman in Trouw een In Memoriam geschreven over Fenny Heemskerk. Hieruit blijkt dat ze toch maar niet voor een tweede keer in het huwelijk trad. In de tweede helft van de jaren vijftig kreeg ze last van stemmingswisselingen, dan was ze weer vriendelijk, dan weer vijandig en onmogelijk. Het leidde een paar maal tot een opname (manisch-depressief) in een psychiatrische inrichting. Ook toen haar beste schaakjaren achter haar lagen bleef ze tot haar tachtigste doorschaken, want zie ook dia 2!
| Na … Lf6g5? | Na Pe2 |
 |
 |
Fenny Heemskerk – Clarice Benini 1-0. WK vrouwen Moskou 150. Fenny legt beslag op de 8e plaats met 8/15. Clarice maakt hier een blunder waarvan Fenny goed profiteert: Df3+ Kg8; Df7+ Kh8; e7 Lxe7; Txe7 Txg6+; Kf1 Dxe7; Dxe7 en even later 1-0 door beslissend voordeel.
Alex Jonkheer – Fenny Heemskerk 0-1. Vlissingen Open 1997. Op 80-jarige leeftijd nam ze nog deel aan het Vlissingen Open, behaalde met drie winstpartijen de 60e plaats van 114 deelnemers, en haar rating was toen nog altijd 2005. In deze betere stand vervolgt ze met Td3; Df4 Td1+; Pc1 Tc8; De3 Tdxc1+ en 0-1 door beslissend voordeel.
Bram Doeves (
Bekijk hier alle schaakcolumns: www.zoetermeeractief.nl/sport/schaakrubriek
