Weet u wat de betekenis is van de straatnaam waar u woont? In Straat in beeld gaan wij op zoek naar de informatie achter het blauwe bordje bij u in de straat. Deze week de Lelyschans in Noordhove.
De Lelyschans is een straat in Noordhove, wijk 28. Hij begint aan de ene kant als zijstraat van de Schansbaan. Aan de andere kant gaat hij over in de Merkesschans en de Lorentzschans. Dit deel van Noordhove bestaat uit straten die vernoemd zijn naar Nederlanders die belangrijk zijn geweest in de Nederlandse of wereldgeschiedenis.
Eerst het laatste deel van de straatnaam: schans. Dit kan verwijzen naar een schans, zoals bij het skischansspringen of mountainbiken. Een tweede mogelijkheid is een verschansing, een oud militair verdedigingswerk, meestal gemaakt van afgegraven aarde.
 |
 |
Ingenieur Cornelis Lely
En dan naar de naamgever van de straat: Cornelis Lely. Hij leefde van 1854 – 1929 en werd geboren in Amsterdam. Hij was ingenieur, waterbouwkundige, minister, gouverneur en politicus. Hij is vooral bekend als bedenker van de Zuiderzeewerken. Hij ontwierp in 1898 een eerste concept voor de afsluiting van de Zuiderzee. In 1932 werd deze binnenzee volledig afgesloten door de Afsluitdijk en ontstond wat we nu allemaal kennen als het IJsselmeer.
 |
 |
De vader van Cornelis, Jan Lely, was makelaar en op zijn reizen nam hij vaak zijn kinderen mee. Zo zag de jonge Cornelis de bouw van het Noordzeekanaal (verbinding tussen de Noordzee en de haven van Amsterdam) en de Oranjesluizen (complex van sluizen in het Amsterdamse IJ). Hij ging naar de HBS in Amsterdam en daarna naar de Technische Hogeschool (nu TU) in Delft en studeerde civiele techniek. In 1875 behaalde hij zijn diploma civiel ingenieur.
Hij komt in 1877 bij Rijkswaterstaat terecht en werkt aan de keersluis in het Zwolse Diep. Daar maakt hij kennis met ingenieur Jacobus van der Toorn, die hem later mee zal nemen naar Den Haag en met wie hij nog later in de Zuiderzeevereniging zal stappen. In Zwolle komt hij al in aanraking met politiek, als hij door de Minister van Rijkswaterstaat, Johannes Tak, wordt gevraagd mee te helpen met de voorbereidingen van de Kanalenwet. Deze wet moet zorgen voor verbetering van de Nederlandse vaarwegen. De wet komt er uiteindelijk niet. Als Van der Toorn Lely meeneemt naar Den Haag mag hij zich alsnog met de kanalen bezighouden. Zijn nadruk ligt vooral op het kanaal dat Amsterdam met de Rijn verbindt (het Amsterdam-Rijnkanaal). Hierbij spreken ze vaak over de drooglegging van de Zuiderzee. In 1886 wordt hij assistent bij de Zuiderzeevereniging, die het doel had de Zuiderzee af te sluiten en in te polderen. Hij ontwierp daarvoor verschillende plannen. Het uiteindelijke plan uit 1891 wordt in 1916 uitgevoerd na de watersnoodramp die een groot deel van het land rondom de Zuiderzee in januari 1916 onder water zette, bekend als de Zuiderzeevloed.
Minister en Gouverneur Cornelis Lely
Op 36-jarige leeftijd werd Lely benoemd tot minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Hij zat in totaal in 3 kabinetten. Tussendoor is hij van 1902 – 1905 gouverneur van Suriname, waar hij zich inzet voor de aanleg van de Lawaspoorweg (spoorlijn van Paramaribo naar Benzdorp in het Lawa-gebergte). In zijn derde kabinet, Cort van der Linden 1913 – 1918, werd eindelijk de inpoldering van de Zuiderzee in het regeringsprogramma opgenomen.
Privé
Hij trouwde in 1881 met Mies van Rinsum, die toen 19 was. Samen kregen ze 6 kinderen. Mies overleed plotseling in 1914, vlak voor de Eerste Wereldoorlog. Lely zelf overleed in 1929 in Den Haag. Hij was toen 74. Hij werd gevonden op de grond naast zijn bureau. Hierop lag een brochure die hij aan het schrijven was over het nog aan te leggen Amsterdam-Rijnkanaal. Hij heeft het eerste deel van de drooglegging van de Zuiderzee, het Wieringermeer, in 1930 niet meer meegemaakt. En ook niet de sluiting van de Afsluitdijk in 1932.
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
Bronnen: Wikipedia, Pixabay
Tekst: Marije Ronteltap
Foto's straat: John Slotboom
