Weet u wat de betekenis is van de straatnaam waar u woont? In Straat in beeld gaan wij op zoek naar de informatie achter het blauwe bordje bij u in de straat. Deze week de Van Wijngaardenstraat in Palenstein.
De Van Wijngaardenstraat is een straat in de wijk Palenstein, wijk 22. Het is een parallelweg van de Ambachtsherenlaan. De Van Wijngaardenstraat gaat over in de Bootsmastraat.
 |
 |
Familie van Wijngaarden
De familie Van Wijngaarden was een familie van ambachtsheren. Een ambachtsheer was een man die de titel ‘heer’ had en eigenaar of leenheer was van een bepaald gebied, een heerlijkheid. Hij bepaalde daar de regels en wetten. Hij was net zoiets als een burgemeester nu. Tot in de 19e eeuw bestonden Noord-, Zuid-Holland (dit gebied heette toen Holland) en Zeeland uit heel veel van deze heerlijkheden. Een vrouw kon ook ambachtsvrouw zijn. Zij zorgden voor de rechtspraak, het innen van belastingen, het benoemen van personen in bepaalde beroepen. Samen met andere ambachtsheren en -vrouwen waren ze ook verantwoordelijk voor aanleg en onderhoud van dijken, molens en polders.
In Zoetermeer waren 4 mensen uit de familie Van Wijngaarden die de functie van ambachtsheer of -vrouw hebben bekleed.
1595 - 1651 Jacob van Wijngaarden
1651 - 1670 Carel van Wijngaarden
1670 - 1686 Daniel van Wijngaarden
1686 - 1690 Catharina Sophia van Wijngaarden
Ridder Willem van Egmond bouwde tussen 1370 en 1398 een huis, dat hij Kasteel Palensteyn noemde. Hij was ambachtsheer van Zegwaart. Dit huis stond in de Dorpsstraat. Waarschijnlijk had het een gracht en een boomgaard. Tijdens archeologisch onderzoek zijn tekenen van bebouwing gevonden. Het was een boerenbedrijf dat zich uitstrekte van de huidige huisnummers Dorpsstraat 86 tot en met 116. Dat is van Zeeman tot en met het plein waar Class bij JOFEL zit. De oude gevelsteen van het huis kun je nog in de Dorpsstraat zien, op de grens van het oude kasteelterrein en de voormalige boomgaard, nu ongeveer bij het plein bij Dorpsstraat 112.
Het kasteel speelde een rol in de Hoekse en Kabeljouwse twisten. Daarna stond het een aantal eeuwen leeg. Jacob van Wijngaarden liet als ambachtsheer op het terrein in 1645 een huis bouwen. Daardoor werd Palensteyn weer belangrijk als administratief centrum van het dorp. De familie Osy kocht de heerlijkheid Zegwaart in 1750 (Hij kocht eigenlijk de ambtsheerlijke rechten). Zij gebruikten het Huis te Palensteyn als hun buitenhuis.
Droogmalen
Jacob van Wijngaarden, Leidse hoogleraar geneeskunde Aelius Everardus Vorstius en de Belgische koopman Johan Pellicone kregen toestemming om het zoetwatermeer, dat we nu kennen als de Meerpolder, droog te leggen. Dit gebied grenst aan de tegenwoordige wijken Buytenwegh / De Leyens. De drie mannen legden een ringdijk aan om het meer met een ringvaart. Een watergang met 3 molens met schepraderen maalde het meer langzaam leeg en zorgde ervoor dat het niet kon overstromen.
Foto: Door W.H. Hoekwater - Polderkaart van de landen tusschen Maas en IJ.W.H. Hoekwater
Laatste ambachtsvrouw Van Wijngaarden
Catharina Sophie was de laatste ambachtsvrouwe met de naam Van Wijngaarden. Zij liet de heerlijkheid na aan haar zoon Johan Frederik van Liere, nadat zij op 9 juli 1689 was overleden. Zijn echtgenote verkocht de rechten weer in 1711 aan Jacob du Mee. Hij verkocht ze in 1741 aan Cornelis van Aalst. Daarna kwamen de ambachtsheerlijke rechten in handen van de familie Bos, die 3 burgemeesters leverde aan Zoetermeer. Toen de laatste burgemeester, Frits Bos, overleed, werd zijn weduwe Elisabeth Visser eigenaar. De rechten zijn sindsdien eigendom van deze familie.
Je ziet dat de namen van mensen die belangrijk zijn geweest in de geschiedenis van Zegwaart en Zoetermeer in heel veel straatnamen terugkomen. Benieuwd naar de betekenis van je straatnaam? Geef het aan ons door en wij zoeken het voor je uit!
Zie voor een overzicht van alle straten:
Tekst: Marije Ronteltap
Foto's straat: Guus Pauwels
Bronnen:
http://archieven.zoetermeer.eu/nl/documenten/2-plaatselijkbestuur.pdf
https://www.zoetermeer.nl/inwoners/geschiedenis_46848/item/ambachtsheren-en-ambachtsheerlijkheid_54877.html
http://zoetermeermijnstad.nl/?tijdlijn=zoetermeerse-meerpolder#.XiBscchKiHs
http://zoetermeermijnstad.nl/?tijdlijn=kasteel-palenstein-gebouwd#.XiBsj8hKiHs
https://www.oudsoetermeer.nl/pagina/28/24/kasteel_palenstein
https://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/verhalen/tien-verdwenen-kastelen-en-buitenplaatsen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ambachtsheer
