U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek ‘Straat in Beeld’, hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week de Stadhoudersring in Driemanspolder.
De Stadhoudersring is een van de ringwegen in de wijk Driemanspolder. Midden in deze ring bevinden zich de Prinsesstraat en de Koningsstraat.
 |
 |
Als een landsheer een groot gebied had waarover hij regeerde werd zijn rijk in delen verdeeld en werden er mensen aangesteld die als plaatsvervanger van de landsheer die delen bestuurden. De stadhouder was zo’n plaatsvervanger.
Aanvankelijk kenden de Nederlanden weinig stadhouders. Dit veranderde in de vijftiende eeuw toen het grondgebied van de hertogen van Bourgondië zich steeds verder uitstrekte. De Nederlanden vielen gedeeltelijk onder hun rijk. Door de uitgestrektheid van het rijk ontstond er steeds meer behoefte aan permanente plaatsvervangers, de stadhouders. Elk deel, in de Nederlanden een gewest, kreeg een eigen stadhouder. Deze stadhouders waren mannen uit de hogere adel. Vanaf 1531 hadden de stadhouders zitting in de Raad van State die het belangrijkste adviesorgaan vormde voor de vorst en de landsheer of -voogdes. Daarnaast konden ze de gewestelijke staten bijeenroepen en zaten ze het rechtscollege voor.
Vanaf 1477 vielen de Nederlanden gedeeltelijk onder het Habsburgse Rijk en in de zestiende eeuw groeide de onvrede onder de Nederlandse adel over de Habsburgers. De vorst was op dat moment de Spaanse koning Filips II en hij had Margaretha van Parma aangesteld als landvoogdes. Zij vertegenwoordigde Filips II in de Nederlanden waarbij ze nauwelijks advies vroeg aan de stadhouders en ze ook te weinig bij het bestuur betrok. Samen met de onderdrukking van de protestanten in de Nederlanden veroorzaakte dit een opstand onder de edellieden en uiteindelijk de Tachtigjarige oorlog.
De machtigste mannen van de gewesten
Met het afzetten van Filips II als hun heerser door de Nederlanden in 1581 was de landsheer afgezworen en daarmee was er ook geen plaatsvervanger meer nodig. Toch werd er besloten om de stadhouder in stand te houden. Er werd besloten de belangrijkste aanvoerders in de strijd tegen de Spanjaarden, waaronder Willem van Oranje, een hoofdfunctie te geven binnen de uitvoerende macht. Tegelijkertijd moest er voorkomen worden dat ze zouden uitgroeien tot landsheer. Officieel was de stadhouder een ambtenaar. De volledige macht, uitvoerend en wetgevend, lag in handen van de provinciale besturen. In de praktijk trok de stadhouder steeds meer persoonlijke macht naar zich toe. De stadhouders waren de machtigste mannen van de gewesten. Samen met de zeven gewesten (Holland, Friesland, Gelre, Overijssel, Groningen, Utrecht en Zeeland) kwamen ze in de Staten-Generaal bijeen om de Republiek te besturen en werden opperbevelhebbers van het leger en de vloot. De gewesten Holland en Zeeland kenden daarbij geen stadhouder, maar hadden één gezamenlijke raadspensionaris die de afvaardiging van deze gewesten leidde in de Staten-Generaal. Een raadspensionaris kan je vergelijken met een combinatie van de huidige minister-president, minister van Financiën en van Buitenlandse Zaken.
Van 1650 tot 1672 en van 1702 tot 1747 kende de republiek twee stadhouderloze tijdperken. Na het tweede tijdperk werd het stadhouderschap erfelijk verklaard en sprak men van een erfstadhouder in plaats van een stadhouder. Vanaf dat moment verschilde het stadhouderschap politiek weinig meer van een monarchie wat onder de bevolking tot verzet leidde. Uiteindelijk kwam er een eind aan het tijdperk van de stadhouders met de inval van Frankrijk in 1795.
Tekst: Sacha van Vlaardingen
Foto: Willem IV (1711-1751), Prins van Oranje-Nassau. Stadhouder van Groningen (1718), Gelre en Drenthe (1722). Vervaardiger: Clifford, Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, objectnummer C1043
Bronnen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Stadhouder
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/stadhouders-en-raadpensionarissen-wie-is-wie-in-de-republiek
Haagse Tijden | Staten-Generaal, stadhouder en raadpensionaris
Zie voor een overzicht van alle straten:
