De betekenis van de Zoetermeerse straatnamen is vaak zeer uiteenlopend. In Straat in beeld gaan wij op zoek naar de informatie achter het blauwe bordje bij u in de straat. Deze week het Van der Aapad dat is gelegen in de wijk Palenstein.
 |
 |
Bij de naam Aa zijn we genegen om gelijk te denken aan het recreatiegebied het Noord-Aa. Het pad is echter vernoemd naar een persoon, Filips, of Philips, van der Aa, en heeft geen connectie met het Noord-Aa. Filips nam een belangrijke positie in op het moment van de opstand tegen Spanje in de 80-jarige Oorlog.
Filips is de zoon van Floris van der Aa en Margarita ‘t Serclaes, de Mechelse tak van de familie van der Aa, hij is vermoedelijk geboren in 1520. Zijn grootvader Jan van der Aa was ridder en burgemeester van Mechelen. De Mechelse tak Van der Aa komt vanaf de 14de eeuw voor in Mechelen. Deze leverde verschillende burgemeesters aan de stad, onder wie Adolf van der Aa en Filips van der Aa (wellicht ook Johan en Floris van der Aa), die tot de mede-ondertekenaars van het Verbond der Edelen behoorden.
Eedverbond der Edelen
Hoe de jeugd van Filips verliep is niet terug te halen, maar zijn naam komt voor op het moment van de opstand tegen Spanje, als hij samen met andere lagere edellieden een verbond sluit tijdens de 80-jarige Oorlog die in Nederland in 1568 begon. Hij was een van de ondertekenaars van het Eedverbond der Edelen. Dit was een verbond van de lagere adel, voornamelijk uit de Zuidelijke Nederlanden dat de opheffing vroeg van de katholieke rechtbank. Daarbij werd ook gevraagd om verzachting van de vervolging van protestanten en de maatregels tegen ketters. Doordat Filips Willem, de eerste prins van Oranje, steunt, keert de Hertog Alva zich tegen hem. Alva besluit om Filips, die op dat moment de burgemeester van Mechelen is, te verbannen uit de stad. Filips werd verbannen in 1564, maar keert op een later moment weer terug.
Raadsman
Filips voegt zich bij Willem van Oranje en bij de mannen die strijden tegen de opstand tegen Spanje. Hij wordt een
van de belangrijkste mannen en vertrouwelingen van de prins, die hem zaken van gewicht laat regelen. In augustus 1572 bemachtigt hij de plek van burgemeester van Mechelen en keert dan ook terug, na zijn verbanning die begon in 1564. Daarnaast blijft hij de prins steunen en dienen, en wordt in verschillende steden zoals, Gorinchem en Vlissingen aangesteld als raadsman van de Stadhouder. Philips van de Aa wordt gemeld als opvarende van de Geuzenvloot en was ook betrokken bij het ontzet van Leiden in 1574. Onder bevelhebber Lodewijk van Boisot werkte hij mee aan het plan om een dijk bij Zoeterwoude op de Spanjaarden te veroveren. Dit mislukte echter, waarna de dijken doorgestoken werden en het Geuzenleger via een omweg Leiden wél kon bereiken en ontzetten.
Philips van de Aa werd benoemd tot bevelhebber van Gorinchem en sloeg in 1579 de opstand neer van roomsch-gezinden in Zaltbommel. In 1586 wordt hij voor het laatst genoemd als afgevaardigde voor het huis van Nassau bij de beëdiging van een baljuw te Vlissingen. Hij is gehuwd geweest met Clara de Barres waarmee hij zich in 1584 in de echt verbond. Later trouwde hij met Petronella van der Delft waarmee hij 3 kinderen kreeg, Adriaan, Geertruid en Philips.
Noord-Aa
Hoe kan het dan zijn dat naast het Van der Aapad ook een geheel recreatiegebied de naam Noord-Aa draagt, als er geen verband is tussen beide. Veel wateren (rivieren, beken, meren) hebben een naam met Aa, Ae, E, Ee, Ie, of IJ in zich. Dit betekende oorspronkelijk gewoon ‘stromend water’ waarvan de oorsprong in het Oergermaanse ligt, ahwō- ‘water, rivier’ ook verwant met Latijns aqua. In het Nederlands is Aa in de loop der tijd meer specifiek een naam voor riviertjes (of rivierachtige wateren: waterloopen, beekjes) geworden.
80-jarige Oorlog
Zoetermeer kent verscheidende straten die een connectie hebben met de 80-jarige Oorlog. Dit komt onder andere door de rol die Zoetermeer had op het moment van de bevrijding. Toen de geuzen ten strijde trokken tegen de Spanjaarden. Om Leiden te ontzetten trokken de geuzen over het water. Een obstakel vormde de Voorweg in Zoetermeer. Deze was door de Spanjaarden bezet. De weg was te hoog om onder water te zetten. De Zoetermeerder Wolfert Adriaanszoon wees de geuzen een sluiproute. Met een omtrekkende beweging bereikten ze het Zoetermeerse meer. Daarna was het een peulenschil om bij Leiden te komen. De Spanjaarden boden geen weerstand meer. De gevolgen zijn bekend: op 3 oktober werd Leiden ontzet. Dit wordt nog jaarlijks gevierd.
Tekst: Monica Lausberg
Foto's straat: Miroslav Buhac
Bronnen:
www.wikipedia.nl
www.zoetermeer.nl
https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG211992
https://books.google.nl
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
