U heeft zich vast wel eens afgevraagd waar een straatnaam naar vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek ‘Straat in beeld’, gaan we op zoek naar de betekenis achter de naam. Deze week is aan de beurt de Du Meelaan in de wijk Palenstein.
 |
 |
Jacob Melchior Du Mee
Jacob Melchior Du Mee is geboren op 11 mei 1670 in Grave en was van 1711 tot 1741 Ambachtsheer van Zoetermeer. Jacob was een zoon van Wilhelmus Willems du Mee en Sara Vleugels. Jacob was drie keer getrouwd. Zijn 1ste huwelijk was met Tannetje Markus gevolgd door Eva Maria Elzevier en later van 1728 tot zijn overlijden met Christina de Greeff. Zij hadden een (aangenomen) zoon: Govert du Mee. Het gezin woonden voornamelijk in Den Haag ondanks het feit dat ze een groot huis aan de Dorpstraat 26 in Zoetermeer hadden. Jacob is op 77 jarige leeftijd op 20 februari 1748 in Den Haag overleden.
Een 18de eeuws gezicht op Zoetermeer vanaf de Voorweg/Vlamingstraat. Halverwege de Dorpsstraat, links, was het huis van ambachtsheer Jacob du Mee
Ambachtsheer van Zoetermeer
De ambachtsheerlijkheid stamt uit de middeleeuwen. Het graafschap Holland was in de middeleeuwen verdeeld in deels zelfstandige ambtsgebieden of ambachten. Lokaal stelde de graaf gezaghebbers aan, die ook een deel van zijn rechten mocht uitoefenen. Een ambachtsheerlijkheid was een gebied waarin de plaatselijke heer naast allerlei voorrechten, de rechtspraak mocht uitoefenen.
Ook Zoetermeer (toen Zoetermeer en Zegwaart) had al vroeg een ambachtsheer. Daar regeerde een ambachtsheer die zijn rechten 'te leen' had gekregen van de Graaf van Holland.
Een ambachtsheer kon naast het uitoefenen van de rechtspraak ook rechten doen gelden op een tiende van de opbrengst van de oogst, visserij- en jachtrechten en bovendien benoemd hij een groot aantal plaatselijke functionarissen. De schout, secretaris en bode waren van zijn benoeming afhankelijk, maar ook de predikant, de schoolmeester, de kerkmeesters en de turfmeters. Alle schepenen en ambachtsbewaarders, te vergelijken met de huidige gemeenteraad en wethouders, werden door hem benoemd en bijvoorbeeld ook bierverkopers en grutters waren voor de uitoefening van hun beroep aangewezen op de ambachtsheer. Op een gegeven moment werden de ambachtsheerrechten van Zoetermeer te koop aangeboden.
Jacob du Mee kocht in 1711 de ambachtsheerlijkheid van Zoetermeer op en verkreeg daarmee naast status, ‘heerlijke’ rechten die ook geld opbrachten. Hij benoemde bijvoorbeeld marktschippers die personen en goederen naar plaatsen in de omgeving vervoerden. Ook bepaalde hij wie de dominee, koster en doodgraver werden. Jacob stelde tevens in 1734 zijn adoptiezoon Govert du Mee als schout aan, die bekend stond als de ‘schout met de losse handjes’.
Onder zijn ambtsperiode werden enkele belangrijke ontwikkelingen in Zoetermeer gerealiseerd. Zo bevorderde hij de landbouw en stimuleerde hij economische groei in de regio. Zijn inzet voor de lokale economie had een positieve invloed op de welvaart van Zoetermeer.
Verkoop van de ambachtsheerlijkheid
De voorrechten van de ambachtsheerlijkheid Zoetermeer waren aanzienlijk. In 1741verkocht Jacob du Mee voor een bedrag van fl. 41.000 zijn ambachtsheerlijkheid aan zijn opvolger Cornelis van Aalst. De meeste rechten zijn in de afgelopen eeuwen verdwenen. Wat bleef zijn de zakelijke rechten, zoals visserij, eigendom van water en het gebruik van een herenbank in de kerk. De huidige ambachtsheer (familie Bos-Visser uit Zoetermeer) is eigenaar van enig historisch water in Zoetermeer zoals de Voorwegwetering en een deel van de Grote Dobbe en bezit daarmee de visrechten. De familiewapens van de 18e-eeuwse ambachtsheren prijken boven de herenbank in de Oude Kerk aan de Dorpsstraat.
Tekst: Christ van Gestel
Foto's straat: Jeroen Stahlecker
Bronnen:
- https://www.genealogieonline.nl/familie-nieuwenhuizen/I925.php
- https://www.ad.nl/zoetermeer/schout-met-losse-handjes~a4f260dc/
Foto: Een 18de eeuws gezicht op Zoetermeer vanaf de Voorweg/Vlamingstraat. Halverwege de Dorpsstraat, links, was het huis van ambachtsheer Jacob du Mee. Hist. Gen. Oud Soetermeer
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
