U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek 'Straat in beeld', hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week de Bagijnenwaard in de wijk Meerzicht.
De Bagijnenwaard is bereikbaar via de Bossenwaard en ligt bij het winkelcentrum Meerzicht. De naamgevers van deze straat zijn de bagijnen: een rooms-katholieke groepering van vrome (meestal wat rijkere) vrouwen uit de 12e en 13e eeuw die niet in een klooster wensten te gaan.
 |
 |
Bagijn of Begijn?
De spellingsvarianten stammen uit tijden dat er geen officiële spellingsregels waren. De juiste benaming is Begijnen. Het woord ‘Bagijnen’ is niet correct in deze context en is volgens ‘Het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal’ geen erkende spelling.
Begijnen waren vrouwen die in gemeenschappen leefden, bekend als ‘Begijnhoven’, en die zich wijdden aan een leven van gebed en charitatief werk zonder de formele geloften van het kloosterleven af te leggen. Ze waren vooral actief in de Lage Landen tijdens de middeleeuwen. Ze woonden in kleine huisjes rondom een hof waarop een kerkje was gebouwd. Mannen die deze levensstijl aannamen, werden ‘Begarden’ genoemd.
De oorsprong van het woord ‘begijn’ is onduidelijk, maar er zijn enkele hypothesen. Het kan afgeleid zijn van hun beschermheilige, Begga van Herstal, of het kan verwijzen naar de kleur van hun pijen: beige. ‘Albigenzen’ is geopperd, dat was een religieuze beweging in 12de eeuw in de streek Languedoc. Dan was er nog ene Lambert le Begue (‘de stotteraar’) die in de 13de eeuw in Luik een religieuze vrouwenorde stichtte. En tenslotte zou de woordstam ‘-begg’ met de betekenis ‘mompelen’ of ‘stamelen’ op zich (zoals in het Franse ‘begue’ =stotteraar) er iets mee te maken kunnen hebben: een begijn als iemand die gebeden prevelt.
Vanaf rond 1200 waren er begijnen in het huidige Nederland en België, Frankrijk, en Duitsland. Later verspreiden ze zich over heel Europa. Voor een vrouw in de middeleeuwen was het begijnenleven, naast het kloosterleven, de enige manier om ‘fatsoenlijk’ en zonder armoede ongehuwd te blijven en zo zelfstandig mogelijk te wonen, werken en soms zelfs studeren.
 |
 |
Begijnhoven
Begijnen leefden in zogenaamde begijnhoven, afgesloten woongemeenschappen waar ze samenwoonden. Deze hoven waren vaak gelegen in stadscentra en boden een spirituele omgeving voor de vrouwen. Ze werkten vaak in ziekenzorg, onderwijs en liefdadigheid. Het dagelijkse leven werd bepaald door een combinatie van gebedsuren en gemeenschappelijke arbeid.
Sommige begijnhoven kregen officiële erkenning van de kerk, maar anderen werden ook geconfronteerd met kerkelijke weerstand. In de 17e eeuw werden sommige begijnhoven gesloten als gevolg van religieuze conflicten.
In de 18e eeuw kende de begijnenbeweging een periode van verval, maar sommige begijnhoven overleefden en werden later erkend als cultureel erfgoed. Vandaag de dag zijn er nog enkele begijnhoven over, voornamelijk als historische sites of bewoond door vrouwen die de traditie voortzetten.
Bestaan er nog begijnen?
Nee. De laatste begijn ter wereld overleed in 2013. Ze heette Marcella Pattyn en stierf op 92-jarige leeftijd in het Vlaamse Kortrijk. Met haar overlijden kwam er een einde aan een traditie van 800 jaar begijnenleven.
Afbeeldingen: schilderij: Gentse begijn. Fragment uit een manuscript van het begijnhof Sint Aubertus (Poortacker) te Gent. Gemaakt ca. 1840 - wikimedia; foto links -Begijnhof Breda - wikimedia; foto rechts- Begijnhof Amsterdam Andreas Praefcke - Eigen werk, CC BY 3.0 Wikimedia
Foto's straat: Miroslav Buhac
Tekst: Christ van Gestel
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
Bronnen:
