Weet u wat uw straatnaam betekent? In Straat in beeld zoeken wij de informatie achter het blauwe bordje uit. Nederland herdenkt in 2019 en 2020 ‘75 jaar Vrijheid’. De komende weken belichten we een aantal straatnamen met een link naar de Tweede Wereldoorlog. Vandaag de Jacob Leendert van Rijweg in Driemanspolder.
De Jacob Leendert van Rijweg is een straat in de wijk Driemanspolder, wijk 13. De straat gaat aan de ene kant over in het Bovenlangs en aan de andere kant eindigt hij bij het verkeersplein met de Van Leeuwenhoeklaan. Hij kruist de Voorweg en de Vlamingstraat.
Weg
Eerst het laatste deel van de straatnaam: weg. Daarvoor moeten we ver terug in de geschiedenis. Het is een afleiding van de Indo-Europese stam van het werkwoord 'wegen' in de oorspronkelijk betekenis van 'vervoeren, rijden'; kijk maar naar ons werkwoord 'bewegen'. Daarna kwam de bredere betekenis 'route waarover men reist'.
 |
 |
De man
Maar wie was Jacob Leendert van Rij? Hij was een verzetsman in Zoetermeer tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij werd geboren op 5 oktober 1906 in Ridderkerk en werd door Duitse soldaten doodgeschoten op 29 april 1945 tijdens een vuurgevecht bij The Jolly Duck, het jachthuis waar het verzet zich had verschanst. Hij woonde tijdens de oorlog op de Broekweg 15, de straat die nu naar hem vernoemd is. Hij maakte samen met Cornelis van Eerden en een grote groep anderen deel uit van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Dit verzet regelde extra bonnen of voedsel voor mensen die het nodig hadden. Zijn schuilnaam was Heuf.
Hij had wel de capaciteiten om de leider te worden van het Zoetermeerse verzet, maar de Gewestelijke Commandant prof. P. Heertjes uit Delft vond dat
Joop Kentgens dat beter kon. Van Rij stond bekend om zijn onstuimige karakter en dat vond prof. Heertjes geen goede eigenschap voor een leider van het verzet.
Van Rij verzette zich vanaf het begin van de 2e wereldoorlog fanatiek tegen alles wat Duitser was of met hen meewerkte. Hij hield bijvoorbeeld een lijst bij van pro Duitsers en leden van de NSB zodat deze na de oorlog makkelijk opgespoord en berecht konden worden. Ook hield hij zich bezig met de zwarthandel in Zoetermeer en als er weer eens illegaal geslacht werd op de Voorweg bij een boer, dan wachtte Van Rij met 1 of 2 leden van het verzet net zolang tot de zwarthandelaar de koe in stukken aan het snijden was en kwam dan de stal of schuur binnen met de woorden "in naam der koningin en vaderland, hierbij vorder ik het door u illegaal geslachte vlees". De stukken vlees laadden ze dan op een kar die klaarstond en brachten het meestal naar Slager Vollebregt in de Dorpsstraat die er worst en andere producten van maakte voor de mensen in Zoetermeer die het nodig hadden i.v.m. onderduikers. De rest van het vlees en de botten gingen naar Toon Fraasen van het café ‘Ons Genoegen’. Hij maakte daar weer erwtensoep of bonensoep van en deelde dit uit voor een kwartje per kop aan de voorbijtrekkende voedselhalers uit de grote steden. De erwten en bonen in deze soep waren ook door Wachtmeester Van Rij en het verzet in beslag genomen van zwarthandelaren of boeren die woekerprijzen hanteerden.
De overval op het jachthuis
In het Jachthuis in Zevenhuizen zaten vanaf februari 1945 verschillende verzetslieden waaronder Kentgens, Van Rij en John McCormick onder gedoken. Kort voor de bevrijding, zondag 29 april 1945, werd het Jachthuis overvallen door Duitsers, onder leiding van Ludwig Schmitt. Er ontstaat een schietpartij tussen het verzet en de Duitsers. Verzetsman Joop Kentgens wordt in het huis getroffen door een kogel in zijn gezicht, maar overleeft de schietpartij. Wachtmeester van Rij nam hierop de leiding over en besloot om een uitbraak te doen. Zijn vrouw Alie van Rij raakt hierbij gewond aan haar been, hun zoontje Jaap weet te ontkomen. Bij de uitbraak komen John McCormick en Jacob van Rij om het leven, waarbij Van Rij ook onder de Duitsers veel slachtoffers maakt.
Beide doden werden op vrijdagavond 4 mei begraven in Zevenhuizen.
Cornelis van Eerden, Jan Hoorn, Jacob Leendert van Rij en John McCormick worden op 31 oktober 1945 opnieuw begraven in een eregraf bij de Oude Kerk. Het bedrag voor de begrafenis en het pensioen voor de weduwen, ruim 50.000 gulden, werd binnen twee maanden door de inwoners van Zoetermeer bij elkaar gebracht.
In het Wilhelminapark, dat in 1950/1951 werd gebouwd op de plek waar een aantal volkstuintjes was, staat nu nog het monument ter nagedachtenis aan alle slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. In dit bevrijdingspark herdenken we ieder jaar tijdens Dodenherdenking op 4 mei alle slachtoffers.
Bronnen: www.oudsoetermeer.nl
www.jollyduck.com
http://zoetermeermijnstad.nl
https://www.ookditisderotte.nl/blog/overig/the-jolly-duck
Het boek: De Opperwachtmeester in Oorlogstijd van Jaap van Rij
Tekst Marije Ronteltap
Foto's: Marja de Laaf en Leander Bohms
