Zoetermeer kent unieke architectuur waar de meeste mensen onwetend langslopen. In de serie ‘Het gebouw van de maand’ laat ArchitectuurPunt Zoetermeer verschillende bijzondere gebouwen zien. Deze maand: De Pelgrimskerk.
Met de gestage krimp van gemeenteleden gaan ook in Zoetermeer kerkelijke gebouwen een onzekere toekomst tegemoet. De Pelgrimskerk, de beeldbepalende kerk aan de kruising van de Eerste Stationsstraat en de Karel Doormanlaan in de wijk Dorp, lijkt de dans om een andere functie vooralsnog ontsprongen.
De (voormalige) eigenaar, de Protestantse Gemeente Zoetermeer (PGZ) startte in 2019 een bestuurlijke samenwerking van drie wijkgemeenten, waardoor de Pelgrimskerk samen met de Oase aan het Kerkenbos (zie gebouw van de maand oktober 2022) overbodig werd. Plaats van samenkomst werd namelijk het kerkelijk centrum De Regenboog in Rokkeveen. Na de laatste dienst op 30 januari 2022 stond de Pelgrimskerk dan ook leeg en werd te koop of te huur aangeboden.
In 2023 kwam er schot in de zaak en werd bekend gemaakt dat de kerk onder voorbehoud is verkocht aan de Gereformeerde Gemeente Zoetermeer (GerGem Zoetermeer). Deze Gemeente houdt nu nog kerkdiensten in de Vredekerk aan de Zwaardslootseweg 44 (zie gebouw van de maand augustus 2023), maar vindt de Pelgrimskerk beter passen bij de grootte van haar huidige gemeente. Daarom heeft zij een voorlopig koopcontract getekend. Voorwaarde voor de koop is een redelijke verkoop van de Vredekerk.
Fraai en kenmerkend oriëntatiepunt in de wijk Dorp
Sinds 16 april 1991 is de Pelgrimskerk vanwege haar architectonische en stedenbouwkundige waarde samen met de ernaast gelegen pastorie gemeentelijk monument. Beide zijn ontworpen door de Amersfoortse architect Bastiaan Willem Plooij (1890-1967) die vooral bekend werd door zijn ontwerpen van gereformeerde kerken. Plooij ontwierp onder andere ook kerken in Amstelhoek, Zeist, Ommen en Maarssen.
De kerk had lange tijd geen naam en werd Boterkerk genoemd vanwege de vele gemeenteleden die boterhandelaar waren en de kerk mede gefinancierd hebben. Pas in 1976 kreeg de kerk de naam Pelgrimskerk.
Kenmerkend aan de buitenkant van de Pelgrimskerk zijn vooral de paraboolvormige spits van de kerktoren en de hoge, elkaar kruisende zadeldaken. De kerk is in een zakelijk expressionistische stijl vorm gegeven die aan de Amsterdamse school doet denken. De verticale raampartijen benadrukken de hoogte van de gevels. De hoge daken met de zwarte mat verglaasde pannen en de bakstenen gevels geven de invloed van de Delftse school weer, die naar vormen uit de traditionele Hollandse baksteenarchitectuur teruggrijpt.
In 1959 werd het verenigingsgebouw ‘t Centrum geheel in modernistische stijl met een plat dak naast de kerk gebouwd.
 |
 |
Binnenruimte
Bij mooi weer kan de voorbijganger vanuit de Karel Doormanlaan via de fraaie, glas-in-loodramen dwars door de kerk heen kijken. Van binnen geven de glas-in-loodramen een fijn gekleurd licht in de voor het overige rustig en licht gehouden ruimte. De paraboolvorm van de spits komt terug in het prachtige houten gewelf dat de ruimte overspant.
In 1982 heeft de kerk een grote opknapbeurt gekregen, waarbij de interne kleurstelling iets is gewijzigd en iets warmere tinten heeft gekregen, maar afgezien daarvan komt het interieur nog nagenoeg overeen met het oorspronkelijke ontwerp. De kerk is nog steeds ingericht met de originele eikenhouten, blank gelakte kerkbanken met contrasterende zwarte zittingen, leuningen en biezen. De kerkbanken zijn gemaakt door Kerk- en Schoolmeubelenfabriek 'De Volharding' in Velp.
Met dank aan Tom Hertog van de Gereformeerde kerk Zoetermeer voor zijn uitleg.
Tekst: Sandra Schluchter
Afbeeldingen:
Het silhouet van Zoetermeer vanaf de oostzijde (Rokkeveenseweg) in 1952. De Pelgrimskerk (Gereformeerde kerk) was met de molen De Hoop, de Nicolaaskerk, de Oude Kerk en de rokende schoorsteen van de Brinkersfabriek aan de Dorpsstraat beeldbepalend. Foto: Historisch Genootschap Oud Soetermeer, www.geheugenvanzoetermeer.nl
De Pelgrimskerk, maart 2024. Foto: Sandra Schluchter
Het nieuwe gebouw van de Gereformeerde kerk (Pelgrimskerk) aan de Eerste Stationsstraat 86 met daarnaast de pastorie, direct na de bouw in 1933. Foto: Historisch Genootschap Oud Soetermeer (HGOS), gemeentearchief, www.geheugenvanzoetermeer.nl
Ontwerptekeningen van gevels en plattegronden door architect Plooij. www.hetgeheugenvanzoetermeer.nl
Het gebouw van de maand is gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer. Kijk voor meer informatie over architectuur in Zoetermeer en de architectuuragenda op ArchitectuurPuntZoetermeer.nl of op Facebook
