Vele Zoetermeerders hebben er als kind op en in gespeeld, de bunker. Een bouwsel liggend midden in de weilanden of als onderdeel van de speeltuin in het Westerpark. Tegenwoordig is het volledig aan het oog onttrokken door een houten ombouw, maar het is ooit gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall.
De Atlantikwall. Na de Blitzkrieg in het begin van de Tweede Wereldoorlog, de Slag om Engeland in het najaar van 1940 en de aanval van Nazi-Duitsland op de Sovjet-Unie in 1941 wordt er begonnen met de aanleg van een verdedigingslinie langs de westkust van het bezette deel van West-Europa. Een linie met een lengte van meer dan 5.000 kilometer, van het noordelijkste punt van Noorwegen tot aan de grens van Spanje. Bij de bouw van de linie waren 100.000 Duitsers en 800.000 niet-Duitse werkkrachten betrokken, er werd maandelijks 600.000 kubieke meter beton verbruikt en op 6 juni 1944 waren er 10.273 bunkers afgewerkt en 799 in aanbouw.
Veruit het bekendste deel van de Atlantikwall ligt in Normandië. Daar begon in de avond en de nacht van maandag 5 op dinsdag 6 juni 1944 Operatie Overlord. De grootste amfibische landing in de militaire geschiedenis. Aan de kant van de geallieerden namen bijna 3.000.000 manschappen deel aan deze landing. Wat betreft het aantal manschappen aan de Duitse zijde lopen de getallen uit een van 30.000 tot 1.000.000. Nog altijd bezoeken velen de stranden waar deze landing heeft plaatsgevonden. Daarbij kunnen onder meer de kapotgeschoten delen van de bunkers bij Pointe du Hoc bezocht worden. Maar wist u dat de bunker in Zoetermeer onderdeel was van diezelfde verdedigingslinie?
Twee bunkers in Zoetermeer
Foto: De bunker bij Nutricia, gebouwd in de Tweede Wereldoorlog.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er twee Duitse bunkers in Zoetermeer gebouwd. Een van die bunkers, een standaard bunker, is in het voorjaar en de zomer van 1943 tussen Nutricia en de rijksweg A12 in gebouwd en lag op een knooppunt van telefoonverbindingen van het 88e legerkorps. Toen de rijksweg werd verbreed is deze bunker gesloopt.
Op het land achter boerderij Voorzorg aan de Voorweg 125 werd een tweede bunker gebouwd. Deze bouw vond plaats in 1941-1942. Deze bunker, die tegenwoordig in de speeltuin van het Westerpark ligt, is gebouwd als een luchtwaarnemingspost (Flugwache). Op een tekening staat aangegeven dat het ging om een ‘woonschuilplaats met 2 tobroeks en een uitkijkpost’. Vanuit de bunker had men uitzicht op de A12 en vliegveld Ypenburg.
In ‘’t Seghen Waert’ jaargang 39 nr. 2, een uitgave van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer uit 2020, staat vermeld dat deze bunker, die tot het eind van de oorlog permanent bezet was, onderdak bood aan 5 á 6 man. Een Feldwebel (vergelijkbaar met de Nederlandse sergeant der 1e klasse), een kok, een kapper en manschappen. Om de bunker bevond zich 2 meter hoog prikkeldraad en in de bunker bevonden zich slaapvertrekken en een keuken.
Tobroeks
Foto: Plattegrond en doorsnede van de bunker in het Westerpark
De luchtwaarnemingspost had twee tobroeks. Een tobroek (ook wel geschreven als tobruk) is een gevechtsruimte met een 8 hoekig of rond gat aan de bovenzijde. Het werd bemand door twee personen en deed meestal dienst als observatie post of er werd een machinegeweer, mortier of een kleine tankkoepel op gemonteerd.
De tobroek is vernoemd naar de Libische plaats Tobroek waar het Italiaanse leger deze bouwwerken in 1941 voor het eerst bouwden. Later zijn ze ook door het Duitse leger gebouwd.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederland zijn de Duitsers door de Binnenlandse Strijdkrachten gearresteerd en is het interieur van de luchtwaarnemingspost kort en klein geslagen. Na de oorlog werd het gebruikt als een schuilplaats voor schapen en koeien. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig werd er op het land dat ooit eigendom was van de heer Vis een deel van het Westerpark aangelegd en kwam de voormalige luchtwaarnemingspost midden in speeltuin Buitenpret te liggen. Tegenwoordig is er een piratenfort omheen gebouwd en is er van buitenaf niets meer te zien van de luchtwaarnemingspost.
Tekst: Sacha van Vlaardingen
Bron foto 1: geheugenvanzoetermeer.nl / Historisch Genootschap Oud Soetermeer
Bron foto 2: geheugenvanzoetermeer.nl / Historisch Genootschap Oud Soetermeer
Bron foto 3: geheugenvanzoetermeer.nl / Historisch Genootschap Oud Soetermeer / Nationaal Archief
