U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek 'Straat in beeld', hebben wij dit voor u uitgezocht.
Deze week: Schokland in Meerzicht.
Betekenis van de straatnaam
Schokland is een dorp en voormalig eiland in de Noordoostpolder, gelegen in de provincie Flevoland, dat in 1859 om veiligheidsredenen ontruimd werd. De gemeente Schokland werd per 10 juli 1859 opgeheven en bij de gemeente Kampen gevoegd. Tot 1932 lag het als eiland in de Zuiderzee en na de voltooiing van de Afsluitdijk in het IJsselmeer. Sinds de drooglegging van de Noordoostpolder in 1942 maakt het deel uit van het vasteland.
Schokland ligt precies tussen de dorpen Nagele en Ens aan de N352. Het gebied wordt beheerd door de stichting Het Flevolandschap. Op Schokland bevindt zich een museum waar de geschiedenis van het voormalige eiland zichtbaar is gemaakt. Jaarlijks bezoeken ongeveer 40.000 mensen het dorpje. Schokland werd in 1995 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst.
 |
 |
Achtergrondinformatie
Schokland is in de loop van het Holoceen ontstaan, onder invloed van zeespiegelstijging, die leidde tot veenvorming in een groot gebied in en rondom het huidige IJsselmeer. Het veen van Schokland bedekt een landschap uit het einde van de laatste ijstijd, met onder andere een rivierduin (zand dat door de overheersend westenwind uit omliggende rivierbeddingen is opgestoven). De oudste vermeldingen van eilanden in het tegenwoordige IJsselmeer (de veenrest Schokland en de keileem-opduiking Urk) stammen uit de Romeinse tijd.
Schokland is het enige nog resterende voormalige veeneiland in de voormalige Zuiderzee en daardoor van grote geomorfologische en bodemkundige waarde.
Schokland is één eiland, toch wordt er tot aan het begin van de 19e eeuw gesproken van de eilanden Emmeloord en Ens. Het noordelijke Emmeloord behoort in de Middeleeuwen tot de heren van Kuinre die het eiland gebruikten als uitvalsbasis voor hun rooftochten. Op het zuidelijke deel lagen twee woonterpen: Middelbuurt (of Molenbuurt) en het kleine Zuidert (Zuiderbuurt), verder was hier de Zuidpunt met kerkhof en lichtbaken. De buurtjes hoorden bij de provincie Overijssel en vormden tezamen het dorp Ens.
Pas in de Franse tijd, in 1806, werden de twee delen van het eiland een bestuurlijk geheel onder de naam Schokland. Het woord Schokland kwam wel al eerder voor, waarschijnlijk is het afgeleid van ‘schokke’, een rietplag of gedroogd stuk koemest dat als brandstof diende. Omdat schokken werden beschouwd als turf voor de armen, zal de naam spottend bedoeld zijn.
De jarenlange tweedeling van het eiland heeft ook gezorgd voor religieuze verschillen. Na de reformatie gaat het zuidelijke Overijsselse deel van het eiland in meerderheid over op het protestantisme, terwijl het noordelijke Emmeloord haast volledig rooms-katholiek bleef. Dit is mogelijk omdat Amsterdam op religieus gebied toleranter was en weinig druk uitoefende op de bevolking om protestants te worden.
De bevolking van Schokland had door haar isolement een eigen cultuur en sprak ook eigen dialecten, bekend als het Schokkers. Feitelijk ging het om twee dialecten: het Emmeloords was sterk verwant aan het Urkers, en het Ensers leek veel op Huizers. Dit tekent het wederzijdse isolement waarin de twee geloofsgemeenschappen leefden. Vooral de Schokker klederdracht is beroemd.
Door zware stormen en landafslag werd het eiland steeds kleiner. In 1855 werd om deze reden Zuiderbuurt ontruimd. Vanwege de onveilige situatie en omdat de instandhouding van het eiland te duur was, werd in 1859 op bevel van koning Willem III het gehele eiland ontruimd. Reden voor de ontruiming was naast de onveilige situatie vooral de armoede. Ook de inteelt op het eiland zou een rol gespeeld hebben.
Op 1 maart 1859 maakte burgemeester Gerrit Jan Gillot op aanplakborden bij het gemeentehuis van Schokland bekend dat de bewoners het eiland binnen vier maanden moesten verlaten. Het eiland werd in dat jaar bewoond door 650 personen.
Nog voor de ontruiming werd bij Koninklijk Besluit van 16 december 1858 met ingang van 10 juli 1859 de gemeente Schokland opgeheven en het grondgebied bij de gemeente Kampen gevoegd.
Meer informatie
www.flevo-landschap.nl
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
Door: Leo Hoekstra
