U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is. In onze vaste rubriek 'Straat in Beeld', hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week: de Röntgenlaan te Rokkeveen.
De Röntgenlaan is vernoemd naar Wilhelm Conrad Röntgen, een Duits natuurkundige. Hij leefde van 1845 tot 1923, geboren in Duitsland. Weliswaar was hij officieel een Duitser, maar zijn moeder was Nederlandse en van zijn derde tot zijn zeventiende heeft hij in Nederland gewoond.
 |
 |
Zoals zijn naam al doet vermoeden heeft hij de straling ontdekt die zijn naam draagt. Tijdens zijn studie verbleef hij in het gastgezin van zijn scheikundeleraar, in Utrecht. Deze introduceerde hem in de natuurwetenschap. Daardoor wilde hij een natuurkundestudie aan de universiteit in Utrecht volgen. Hij had echter geen diploma, en werd daarom geweigerd. Wel mocht hij als publiek aanwezig zijn. Dat deed hij dan ook. Op een gegeven moment kreeg hij de tip dat bij een hogeschool in Zwitserland (Zürich) geen voorafgaand diploma nodig was. Hij deed hier toelatingsexamen en heeft een opleiding gevolgd in werktuigbouwkunde. Daarna nam hij een vervolgopleiding in Natuurkunde.
Röntgen besloot in Zwitserland te blijven en zich te concentreren op een academische carrière. Hij wordt de assistent van een Duitse natuurkundige. Uiteindelijk wordt hij hoofd van de natuurkunde faculteit van de universiteit van Würzburg in Beieren.
Tijdens zij
n werk herhaalde hij in eerste instantie experimenten van tijdgenoten met het zenden van kathodestraling door vacuümbuizen. In 1895, hij was toen 50 jaar, raakt hij geobsedeerd door het onderzoek naar kathodestralen. Daar geeft hij zijn volledige aandacht aan. Begin november is hij 's avonds bezig met proefnemingen. Het is donker. Röntgen ziet een fluorescerende plaat oplichten. Hij concludeert dat de buis een nieuw soort stralen produceert en reageert met fluorescerend materiaal. Hij noemt deze nieuwe stralen ‘X-stralen’, naar de onbekende factor X in wiskundige formules. In de meeste talen wordt röntgenstraling nog steeds zo genoemd. Röntgen experimenteert verder met de X-stralen en ontdekt dat ze niet door hard materiaal, zoals metaal en been, dringen. Dit demonstreert hij door een ‘röntgenfoto’ te maken van de hand van zijn vrouw. Haar botten en trouwring, die de straal niet doorlieten, werden zichtbaar op de fotoplaat. Het zachte materiaal, de huid en ander weefsel, liet de straling wel door. Op de ontwikkelde foto zijn tot grote schrik van zijn vrouw de botjes van haar hand en haar twee ringen duidelijk zichtbaar. Ze schijnt hierbij uitgeroepen te hebben "Ik zie mijn eigen dood."
Röntgen ontving hiervoor in 1901 de Nobelprijs voor natuurkunde. Hij verdiende er echter geen cent aan.
Hij was van mening dat uitvindingen en ontdekkingen de gehele gemeenschap ten goede dienden te komen. Dat deze niet door patenten, licenties en dergelijke 'aan een enkeling mochten worden voorbehouden'. De wetenschappelijke community stelt voor om de nieuwe stralen 'röntgenstralen’ te noemen. Maar Röntgen was een erg bescheiden man en wilde dit absoluut niet. Hij is altijd blijven spreken van X-stralen.
Er zijn trouwens weinig natuurkundige ontdekkingen die zò snel een wijdverbreide toepassing vonden als die van Röntgen, vooral in de geneeskunde. Binnen een jaar na Röntgens mededeling beschikten enkele ziekenhuizen in Nederland al over röntgenapparatuur. In veel steden sprongen de private ‘röntgeninstituten’ uit de grond.
Interessant detail: 'onze' Phillips heeft in 1918 eigen ontwikkelde röntgenapparatuur op de markt gebracht met twee belangrijke innovaties. In de eerste helft van de twintigste eeuw stierven veel Nederlanders aan de longziekte tuberculose (tbc). Alleen als je de ziekte in een vroegtijdig stadium opspoorde, kon je genezen. Anton Philips liet alle werknemers van Philips en hun familieleden doorlichten en daarna alle inwoners van Eindhoven. Daardoor had Eindhoven het laagste aantal ziektegevallen van tuberculose van alle grote steden in Nederland.
Röntgen is in 1872 getrouwd in Apeldoorn. Zijn huwelijk is kinderloos gebleven, maar in 1887 heeft het echtpaar het 6-jarige dochtertje geadopteerd van de broer van zijn vrouw. Hij is vier jaar na zijn vrouw in München overleden op de leeftijd van 77 jaar.
Tekst: Shirley Weemeijer
Afbeeldingen: Wikipedia Commons
Foto's straat: Miroslav Buhac
Bronnen:
www.historiek.net/wilhelm-rontgen-ontdekker-rontgenstraling
www.wikipedia.org.Wilhelm.Rontgen
www.teylersmuseum.nl/oudste rontgenfoto
www.philips/het-nederlandse-tintje-aan-125-jaar-rontgen
Zie voor een overzicht van alle straten: Straat in beeld
