U heeft zich vast wel eens afgevraagd waarnaar een straatnaam vernoemd is of wat de betekenis is. In onze vaste rubriek ‘Straat in Beeld’, hebben wij dit voor u uitgezocht. Deze week de Zegwaartseweg, de 250e Zoetermeerse straatnaam die in deze rubriek beschreven is.
De Zegwaartseweg begint bij het voormalige buurtschap Den Hoorn, gaat langs de wijken Palenstein, Seghwaert en Oosterheem, en de industrieterreinen Hoornerhage en Zoetehage, en eindigt bij Benthuizen.
 |
 |
Ontginningen
De Zegwaartseweg is een van de oudste straten van Zoetermeer. In de dertiende eeuw vonden binnen de grenzen van de huidige gemeente de eerste ontginningen plaats. Kort na het jaar 1200 begonnen in Zegwaart de eerste ontginningen in wat toen een moerasgebied was. Tijdens deze ontginningen heette de weg waarschijnlijk nog de Voorweg. Deze weg vormde samen met de Rokkeveenseweg de uitvalsbasis bij deze ontginningen. Het gebied van de ontginning strekte zich uit van deze weg tot aan de Wallenwetering en werd waarschijnlijk nog opgehoogd om wateroverlast tegen te gaan.
Bij deze ontginningen werd er via afwatering water onttrokken aan de veenbodem waardoor de bodem begon te krimpen, ook wel inklinken genoemd. Dit inklinken werd versneld doordat de plantenresten, die eerst nog onder water stonden, aan zuurstof werden blootgesteld en daardoor begonnen af te breken.
Als gevolg van de inklinking van de bodem kreeg de bebouwing steeds meer last van het grondwater. Daarom werd er besloten om de bebouwing te verplaatsen, naar de plek van de Dorpsstraat. Aan de Zegwaartse kant werd daarvoor een van de kavels tussen de Wallenwetering en de Zegwaartse Voorweg opgeofferd. De weg zelf, net als de Voorweg en de Dorpsstraat, ligt tot op de dag van vandaag op veengrond.
Na de verplaatsing van de dorpskern in de veertiende eeuw veranderde de naam van de weg in de Hoge Zegwaartseweg.
Later diende de kade waar de Zegwaartseweg op ligt als waterscheiding tussen Rijnland en Schieland en vandaar loopt het nog steeds ononderbroken door.
Slag om Zoetermeer
Ook speelde de Zegwaartseweg een belangrijke rol bij tijdens de Slag om Zoetermeer, in 1574. De watergeuzen probeerden door een Spaanse linie heen te breken die de route van de Voorweg volgde. Toen ze bij de Voorweg op hevige weerstand stuitte werden de Geuzen door drie gidsen, uit Zoetermeer, Benthuizen en Zevenhuizen, die met een alternatief kwamen, om Zoetermeer heen trekken. Deze keer trokken de Geuzen op naar de Zegwaartseweg.
Op 20 september 1574 was het ’s nachts noodweer en zowel de Spanjaarden als de Geuzen zaten daardoor in de problemen. Terwijl de Geuzen bezig waren om een soort drijvend fort met kanonnen vlot te trekken was er tegelijkertijd bij de Spanjaarden sprake van wanorde door het slechte weer en het reizende water, waardoor ze de kans misten om de Geuzen een grote slag toe te brengen. De Spaanse bevelvoerder Valdez ontving vervolgens tot zijn grote ontsteltenis dat de Geuzen waren doorgebroken. Daarmee waren de Geuzen ook door de buitenste linie van de Spanjaarden gebroken.
De door de Zegwaartseweg heen breken gebeurde ten iets ten zuiden van Benthuizen. Ze hebben daarbij drie gaten gegraven. Volgens de overlevering zouden de drie bochten in de wetering op deze plekken liggen, maar die verhalen blijken moeilijk te bewijzen. Wel waren de mensen nog jaren bezig om al het water weg te krijgen.
Droogmakerijen
Eind veertiende, begin vijftiende eeuw is er een enorme groei zichtbaar bij het turfsteken. De akkerbouw in de omgeving werd steeds moeilijker en in de steden was er veel behoefte aan turf als brandstof. Het turfsteken ging door totdat het grondwaterpeil werd bereikt. Om het land dan weer bruikbaar te maken voor landbouw werd het overtollige water weg gemaald met molentjes. Maar men ging daarna weer verder met turfsteken totdat steeds weer het grondwater werd bereikt. En in 1530 werd er begonnen met slagturven, het baggeren onder de waterspiegel. Hierdoor werd uiteindelijk tot op de kleibodem het turf weggestoken.
Door het turfsteken zijn meren ontstaan die vanaf de zeventiende eeuw één voor één werden drooggemalen. Aan de oostzijde van de Zegwaartseweg werd tussen 1701 en 1706 met negen wind-schepradmolens de Binnenwegse Polder drooggemalen. De boeren hielden zich vanaf dat moment niet of nauwelijks meer bezig met turfsteken, maar met het bedrijven van landbouw over de vruchtbare kleigrond. In 1759 werd er toestemming gegeven voor het droogmalen van de Palensteinse Polder aan de westzijde van de Zegwaartseweg.
Dat de Zegwaartseweg en een deel van de bebouwing hoger ligt dan de omliggende polders komt omdat de weg en die bebouwing nog op veengrond staat. Het bevind zich op het oude, wel ingeklonken, maaiveld van voor de turfwinning die om de weg heen plaatsvond.
Twee panden aan de Zegwaartseweg stammen nog uit de achttiende eeuw. De boerderijen aan de Zegwaartseweg 43 en Zegwaartseweg 31 (De Drie Hooibargen) (1769).
De nieuwbouwwijken
Vanaf de jaren zeventig werd de Zegwaartseweg langzaam maar zeker steeds meer omsloten door bebouwing van de groeikern Zoetermeer. In 1976 begon de bouw van de woonwijk Seghwaert en het bedrijventerrein Zoeterhage. In 1985 begon de bouw van de woonwijk Noordhove, vernoemd naar boerderij Noordhove aan de Zegwaartseweg 116, en in 2000 gingen de eerste palen de grond in voor de woonwijk Oosterheem.
Tekst: Sacha van Vlaardingen
Foto 1: Reproductie van een tekening van de Zegwaartseweg, daar waar Boisot met de geuzen zou zijn doorgestoken om naar Leiden te varen, ongeveer ter hoogte van de Oostkade. Datering: 1720-1740. Bron: Historisch Genootschap Oud Soetermeer; geheugenvanzoetermeer.nl
Foto 2: Zegwaartseweg 47, boerderij van de familie Uyterlinde. De wetering werd vroeger onder meer gebruikt als wasplaats. Datering: 1925. Bron: Historisch Genootschap Oud Soetermeer; geheugenvanzoetermeer.nl
Foto 3: Zegwaartseweg nr 14, 16 en 18 t/m 26 (van de familie de Braber). Datering 1945-1949. Bron: Fa. C. van Schuppen; geheugenvanzoetermeer.nl
Bronnen:
Boek titel: 'De geschiedenis op straat, een ontdekkingstocht langs de Zoetermeerse cultuurhistorie'; samenstelling: Remko Bordewijk, Fia Brandhorst, Corrie de Graaf, Ronald Grootveld, Gertjan Moers, Marco Mosselman, Agnes van Rheenen, Ellen Smits-van der Heijden, Bouke Tuinstra, Ton Vermeulen, Petra Vijverberg en Henk Windmeijer; uitgave: 2001, Historisch Genootschap Oud Soetermeer
Boek titel: 'Vijf meter onder N.A.P., water in Zoetermeer'; auteur: Ton Vermeulen; redactie: Ronald Grootveld; uitgave: 2000, Gemeente Zoetermeer, MBW Monumentenzorg en Gemeentearchief, Historisch Genootschap Oud Soetermeer
Boek Titel: 'Zoetermeer en Zegwaart tijdens het beleg en ontzet van Leiden'; auteur: Geert Konert; redactie: Piet Drapers, Ronald Grootveld, Joke de Kler, Ron Tousain en Ton Vermeulen; uitgave: 2014, Historisch Genootschap Oud Soetermeer
